από τη Φανή Μπιλιτσάκη
Λογοθεραπεύτρια στο Διεπιστημονικό Κέντρου Ηπείρου
Τα πρώτα χρόνια της
ζωής του παιδιού είναι ιδιαίτερα σημαντικά στην ανάπτυξη της ομιλίας, της
γλώσσας και των γνωστικών ικανοτήτων. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να
δημιουργήσετε ένα περιβάλλον που βοηθάει την ανάπτυξη της ομιλίας και των
γλωσσικών ικανοτήτων που θα τους δώσουν όλα τα ερεθίσματα, τα θετικά πρότυπα,
καθώς και την ανθρώπινη επαφή που χρειάζονται.
Για ένα παιδί τυπικά
αναπτυσσόμενο, η μάθηση είναι εύκολη ενώ η δημιουργία νέων εμπειριών μάθησης
δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Μέσα από το παιχνίδι, την καθημερινή αλληλεπίδραση
και τις εμπειρίες, μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατακτήσουν τη γλώσσα
και νέες δεξιότητες.
Οι ομιλιακές και
γλωσσικές δεξιότητες δεν αναπτύσσονται μόνες τους, αλλά περιλαμβάνουν κοινωνική
αλληλεπίδραση, παιχνίδι, παρατήρηση, χειρισμό αντικειμένων, ακρόαση και
παρακολούθηση.
Καλό ομιλιακό πρότυπο
Τα παιδιά μαθαίνουν
καινούργιους ήχους και λέξεις ακούγοντας εκείνους/εκείνες στο περιβάλλον τους.
Γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παρέχετε καλό ομιλιακό πρότυπο στο παιδί
σας. Μιλήστε καθαρά και αργά, αλλά και με μεγάλη εμφατικότητα. Αν το παιδί σας
πει μια λέξη, αλλά δεν την εκφέρει σωστά, επιβραβεύστε την προσπάθεια (λέγοντας
π.χ. "Μπράβο, πολύ καλή προσπάθεια" ή Μπράβο που είπες αυτή τη λεξούλα").
Μην προσπαθήσετε να κάνετε το παιδί σας να την πει σωστά και μην το διορθώνετε.
Επαναλάβετε ξανά τη λέξη για να δείξετε ότι κατανοήσατε τι προσπαθεί να σας πει
και για να την ξανακούσει σωστά.
Καθώς το παιδί σας
μεγαλώνει και εμπλουτίζεται το λεξιλόγιό του, θα παρατηρήσετε ότι μπορεί να
δυσκολεύεται να εκφραστεί με πολύ καλή ροή ομιλίας και να κάνει παύσεις,
αναδιατυπώσεις, επαναλήψεις. Μην στρεσάρετε το παιδί σας λέγοντάς του να
μιλήσει αργά, μην το διακόπτετε και βοηθήστε όπου χρειάζεται. Παρέχετε καλό
ομιλιακό πρότυπο και μιλήστε αργά. Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια αν χρειάζεται.
Συμβολικοί ήχοι
Πρόκειται για λέξεις
και ήχους που συνήθως συνδέονται με μια λέξη και είναι μονοσύλλαβες, όπως π.χ "μου" για αγελάδα ή "μπιπ μπιπ" για αυτοκίνητο, βοηθώντας το παιδί να τις
αναπαράγει με σχετική ευκολία. Ενθαρρύνουν τη φώνηση, τη μίμηση, καθώς και την
πρώιμη ανάπτυξη του λεξιλογίου.
Χρησιμοποιείστε παιχνίδια προαγωγής ήχων
Συχνά, η χρήση
παιχνιδιών ενθαρρύνει τα παιδιά να παράγουν ήχους ή ακόμη και λέξεις. Για
παράδειγμα παίξτε το παιχνίδι – έτοιμος…Πάμε! Φουσκώστε ένα μπαλόνι, κρατήστε
το φουσκωμένο και, εν συνεχεία, πείτε ‘’έτοιμος…..πάμε’’, αφήνοντας το μπαλόνι
να ξεφουσκώσει. Κάντε το αυτό αρκετές φορές και μετά κάνετε παύση αφού πείτε τη
λέξη ‘’έτοιμος…’’ και περιμένετε να δείτε αν το παιδί σας μόνο του πει "Πάμε" ή "Πα" νοηματοδοτώντας τη λέξη "Πάμε". Μην βιάζεστε να πείτε "Πάμε".
Δώστε του χρόνο και μετά από αρκετές επαναλήψεις θα λάβει την επικοινωνιακή
πρωτοβουλία. Με παρόμοιο τρόπο μπορείτε να παίξετε και άλλα παιχνίδια (π.χ. να
κάνετε φούσκες, να παίξετε μπάλα).
Επικοινωνιακές "προκλήσεις"
Αρκετά συχνά, "προκαλώντας" το παιδί σας με κάτι που επιθυμεί μπορείτε να προκαλέσετε την
παραγωγή λόγου ή φώνησης ήχων, όπως για παράδειγμα, κρατώντας ένα κουτί με
μπισκότα, αλλά μη ανοίγοντάς το έως ότου το ζητήσει παράγοντας ήχους ή λέξεις ή
κάνοντας φούσκες, μόνο όταν το παιδί σας παράγει ήχους για να σας δώσει το
έναυσμα. Στο πρωταρχικό στάδιο ανάπτυξης της γλώσσας, το παιδί δεν χρειάζεται
να χρησιμοποιήσει τις σωστές λέξεις ή και προτάσεις. Είναι, ωστόσο, ιδιαίτερα
σημαντικό να παράγει ήχους ή μια λέξη που μοιάζει με τη λέξη που θέλουμε να
ακούσουμε, προκειμένου να κατανοήσει ότι μπορεί και πρέπει να χρησιμοποιεί τη
φωνή του για να ζητήσει κάτι.
Θυμηθείτε
το γλωσσικό σας επίπεδο
Ιδιαίτερα σημαντικό
όταν μιλάτε σε ένα παιδί και δίνετε οδηγίες είναι το επίπεδο της γλώσσας που
χρησιμοποιείτε. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να χρησιμοποιείτε λέξεις και
προτάσεις που το παιδί σας δύναται να κατανοήσει και όχι πολύπλοκο λεξιλόγιο.
Με μικρά παιδιά, επιλέξτε να χρησιμοποιήσετε λέξεις-κλειδιά και, αν
χρησιμοποιείτε μικρές προτάσεις, επιλέξτε να δίνεται έμφαση σε σημαντικές
λέξεις. Μιλάτε αργά και δείχνετε σε τι αναφέρεστε για να προάγετε την
κατανόηση.
Προσθήκη
γλώσσας
Η προσθήκη
λεξιλογικών στοιχείων μπορεί να πραγματοποιείται σε διαφορετικές συνθήκες, όχι
μόνο όταν παίζετε με το παιδί σας. Μπορείτε να σχολιάζετε τι βλέπει το παιδί
σας, τι κάνει, ή να επεκτείνετε αυτό που είπε,
π.χ. Το παιδί
τοποθετεί ένα τουβλάκι κάτω από ένα καπέλο.
Ενήλικας: "Το
βάζεις κάτω από το καπέλο"
Το παιδί δείχνει ένα
αυτοκίνητο.
Παιδί: "αμάξι"
Ενήλικας: "ένα γρήγορο
αυτοκίνητο" ή "ένα κόκκινο αυτοκίνητο"
Το
περιβάλλον
Το περιβάλλον
μάθησης είναι σημαντικό να στερείται από πολύ φασαρία, θορύβους και πράγματα
που αποσπούν την προσοχή του παιδιού. Επομένως, "Κλείστε την τηλεόραση". Αν
υπάρχουν αρκετά παιδιά στο σπίτι, προσπαθήστε να παρέχετε περισσότερες
ευκαιρίες για παιχνίδι. Αν έχετε λίγο χρόνο με το παιδί σας, προσπαθήστε να
είναι ποιοτικός.
Προβλήματα
που μπορεί να ανακύψουν
Η γλωσσική ανάπτυξη
είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο, επιμονή και υπομονή από όλη την
οικογένεια. Αποφύγετε σχόλια και κρίσεις για τις ικανότητες του παιδιού σας, καθώς και για
τη γλωσσική του ανάπτυξη. Δεν χρειάζεται να είναι παρών σε συζητήσεις που
αφορούν ενήλικες. Μην στιγματίζετε το παιδί σας με χαρακτηρισμούς ("είναι
τεμπέλης" "τεμπέλα") γι αυτό δεν μιλάει. Το πιο πιθανό είναι ότι με αυτό τον
χειρισμό δεν θα κάνει καμιά προσπάθεια να επικοινωνήσει λεκτικά για να σας
αποδείξει ότι έχετε δίκιο. Μην συγκρίνετε τα παιδιά σας μπροστά τους κάνοντας
σχόλια για τη γλωσσική τους ανάπτυξη.
Ζητήστε
επαγγελματική συμβουλή αν κάτι σας ανησυχεί και σας προβληματίζει. Είναι
προτιμότερος ένας προληπτικός έλεγχος από επιστήμονες του λόγου, που θα
υποδείξει αν το παιδί σας συμβαδίζει με άλλα παιδιά της ίδιας χρονολογικής
ηλικίας, από προσωπικές κρίσεις και απώλεια σημαντικού για τη ζωή του παιδιού
και της ανάπτυξής του χρόνου.
επικοινωνία - ραντεβού:
Διεπιστημονικό Κέντρο Ηπείρου
